Vallen Iran en Hezbollah Israël nog aan of niet? Sinds Israël op 30 en 31 juli respectievelijk Hezbollahs tweede man in Beiroet liquideerde, en Hamasleider Haniyeh in Teheran was de vraag aanvankelijk niet óf, maar hóe ze zouden wraak nemen voor deze gevoelige vernedering. En wat dan vervolgens weer de reactie van Israël zou zijn.
Maar breed gedeelde angst in het Midden-Oosten en daarbuiten voor niet meer te stoppen escalatie naar regionale oorlog heeft enerzijds geleid tot nóg sterkere Amerikaanse militaire steun voor Israël, een vlooteenheid ernaar toe, vliegtuigen, ga zo maar door, om Iran en Hezbollah te intimideren. En anderzijds tot hernieuwde inspanningen om een staakt-het-vuren in de Israëlische oorlog in Gaza te bereiken. Natuurlijk om een einde te maken aan de voortdenderende bombardementen van de Gazastrook - 40.000 Palestijnse doden sinds Hamas de oorlog losmaakte met zijn bloedige aanval op Israël van 7 oktober, en echt álles kapot - en de 115 resterende gijzelaars levend of dood uit handen van Hamas te krijgen. Maar met de extra motivatie om Iran en Hezbollah ertoe te bewegen van vergelding af te zien als er een concrete stap naar het einde van de Gaza-oorlog zou komen.
En nu is de wereld meer dan twee weken zonder vergelding verder. Maar komt die concrete stap? Het voorstel dat in de huidige onderhandelingen in Doha (Qatar) over een staakt-het-vuren op tafel ligt is het oude ontwerpakkoord dat eind mei door president Biden werd gepresenteerd als Israëlisch plan dan wel een plan waarmee Israël had ingestemd. Wat vervolgens niet het geval bleek, of niet meer het geval. Hoe dan ook ging het om een plan in drie fasen waaronder in fase 1 een deel van de gijzelaars zou vrijkomen in ruil voor Palestijnse gevangenen van Israël, een voorlopig staakt-het-vuren zou worden afgekondigd en het Israëlische leger zich uit bevolkt gebied zou terugtrekken. In fase 2 zou de rest van de gijzelaars vrijkomen voor een permanent staakt-het-vuren en Israëlische terugtrekking, en in fase 3 zou een begin worden gemaakt met de wederopbouw van de Gazastrook. In afwezigheid van ook maar enig plan voor het na-de-oorlog ligt wederopbouw overigens nog onmetelijk ver achter de horizon.
De eerste ronde van donderdag 15 en vrijdag 16 augustus in Qatar - met de Verenigde Staten, Egypte en Qatar als peetvaders-in-spe van een akkoord, een Israëlische delegatie in Doha en met Hamas op afstand - heeft de onderhandelingen volgens een Amerikaanse functionaris ,,terug op het spoor” gezet. President Biden zei dat ,,we veel, veel dichterbij zijn dan drie dagen geleden”, wat op zich niet heel veel zegt want een akkoord kan zowel dichterbij als nog steeds ver af zijn. Een Hamaszegsman vertelde de BBC dat dergelijke bronnen ,,illusies verkopen”.
De concrete stand van zaken in de onderhandelingen is onduidelijk. Hamas zou de garantie eisen dat een staakt-het-vuren meteen permanent is, wat pas onderdeel is van fase 2. Op zijn beurt heeft premier Netanyahu herhaaldelijk ontwijkende uitspraken gedaan en bijkomende eisen gesteld zoals Israëlische militaire controle van de zogeheten Philadelphi corridor langs de Gazaanse grens met Egypte en in het noorden van de Gazastrook om herbewapening van Hamas te verhinderen. Extreem rechts in zijn coalitie wil niet weten van wat een vergelijk met Hamas zou zijn, en aan Israëlische kant heerst groeiende twijfel of Netanyahu zelf wel in een staakt-het-vuren is geïnteresseerd of voor zijn eigen politieke overleven een staat van oorlog prefereert. Hij preekt nog steeds de ,,absolute overwinning” in de oorlog tegen Hamas wat zijn minister van Defensie recentelijk als ,,wartaal” afdeed.
De Gaza-oorlog gaat intussen onverminderd door. De afgelopen dagen zijn bij Israëlische aanvallen weer tientallen Palestijnen om het leven gekomen, wat op zich niets zegt over de stand van de onderhandelingen. De volgende ronde in Doha is eind volgende week, wat Iran en Hezbollah meer tijd geeft om zich op het-al-dan-niet van vergelding te beraden. Op de keper beschouwd is harde Amerikaans-Israëlische vergelding voor hun eventuele wraak voor de Israëlische liquidaties niet in hun belang. Ook al kunnen Iran en Hezbollah Israël behoorlijke schade toebrengen, Israël en Amerika zijn véruit de sterkste partij. Aan de andere kant, dat feit hoeft radicale facties niet te ontmoedigen om eigen redenen een vergeldingsaanval door te drijven. Die regionale oorlog is nog steeds binnen handbereik.