Komt er een einde aan de Israëlische oorlog in de Gazastrook dat vrijlating van alle gijzelaars van Hamas meebrengt en vrijlating van Israëls Palestijnse veiligheidsgevangenen én een pad naar een Palestijnse staat? Volgens The Wall Street Journal is dat het plan van Amerika, Qatar en Egypte, en beginnen al op korte termijn onderhandelingen daarover. Voorafgaand aan dat pad naar een Palestijnse staat zou normalisering moeten plaatshebben van de relaties tussen Israël en Saoedi-Arabië, en andere Arabische staten die daar zin in hebben. Saoedi-Arabië als lokmiddel.
Ik ben benieuwd.
Als er iets sinds Hamas’ bloedbad van 7 oktober een comeback heeft gemaakt, dan is het wel de tweestatenoplossing. Tevoorschijn gehaald uit de bureaula-met-verlopen-ideeën in de internationale regeringskantoren: het idee van een Palestijnse staat naast Israël. Oorspronkelijk bedoeld in het Delingsplan van 1947 https://www.un.org/unispal/document/palestine-plan-on-partition-with-economic-union-sketch-map-from-september-1947/ van de Verenigde Naties, de verdeling van het Britse mandaatgebied Palestina in een Joodse en een Palestijnse staat, maar afgewezen door de Arabische kant. Vervolgens aan de orde na de Zesdaagse oorlog van 1967, toen Israël de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem, de Gazastrook en de Golan bezette. De Golan valt buiten dit bestek, want Syrisch gebied. De Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem en de Gazastrook gelden sindsdien als de bezette gebieden waar die Palestijnse staat zou moeten verrijzen. Met als uitgangspunt de resoluties 242 (1967, na de Zesdaagse oorlog https://peacemaker.un.org/sites/peacemaker.un.org/files/SCRes242%281967%29.pdf ) en 337 (1973, na de Oktoberoorlog) van de VN-Veiligheidsraad.
Spring een jaar of veertig verder: onder druk van de Tweede intifadah (2000-2005), de Palestijnse volksopstand, werd 2002 een vruchtbaar jaar voor vredesplannen die op de tweestatenoplossing waren gebaseerd. Met als belangrijkste dat van de Arabische Liga, de vereniging van alle Arabische staten, die op haar top in Beiroet een van oorsprong Saoedisch vredesinitiatief aanvaardde https://www.kas.de/c/document_library/get_file?uuid=a5dab26d-a2fe-dc66-8910-a13730828279&groupId=268421 . Dat omvatte – en omvat nog steeds – volledige normalisering van de relaties in ruil voor volledige Israëlische terugtrekking uit alle bezette gebieden, inclusief Oost-Jeruzalem, en een ‘rechtvaardige regeling’ van de kwestie van de Palestijnse vluchtelingen, gebaseerd op resolutie 194 van de VN-Assemblee.
De Israëlische premier Sharon wees het Arabische vredesinitiatief af: hij kon er ,,niets mee beginnen”.
De tweestatenoplossing kwam daarna alleen nog maar voor de vorm uit de la. In 2020 leek ze definitief te zijn afgelegd met de normalisering van de betrekkingen tussen de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein, Soedan en Marokko enerzijds en Israël anderzijds, zonder dat enige tastbare tegemoetkoming aan de Palestijnen nodig was. Alsof zij niet meer bestonden. De Israëlische regering dacht alleen nog in rozige termen van verdere normalisering met de Arabische wereld – met Saoedi-Arabië als de hoofdprijs. Denk aan de toespraak van premier Netanyahu in september in de VN-Assemblee waarin hij juichte over de ,,monumentale verandering” in het Midden-Oosten en de hele wereld die gaande was.
Maar de bloedige aanval van Hamas op Israël van 7 oktober onderstreepte voor veel westerse landen, met name ook Israëls bondgenoten, de noodzaak van een politieke oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict wil het ooit structureel vrede worden. Neem de beste bondgenoot, de Amerikaanse president Biden, op 15 november: ,,Kijk, ik heb de Israëliërs duidelijk gemaakt, Bibi [Netanyahu] en zijn oorlogskabinet, dat volgens mij het enige ultieme antwoord hier een tweestatenoplossing is”.
Nog een sprong(etje), naar vandaag. Het plan van The Wall Street Journal is een variant op het plan dat Biden ook zojuist heeft gelanceerd, en dat eveneens normalisering tussen Israël en Saoedi-Arabië en een pad naar een Palestijnse staat behelst. (En liefst vóór de presidentsverkiezingen van november!) De Saoediërs zelf gaan iets verder en spreken van een ,,geloofwaardig en onomkeerbaar” pad naar die Palestijnse staat (onder anderen bij monde van minister van Buitenlandse Zaken prins Faisal bin Farhan) in ruil voor normale relaties.
Ruim 80 procent van de Palestijnen in bezet gebied gelooft gewoon niet dat het tot een eigen staat komt, aldus een Galluppeiling tussen juli en september 2023 https://news.gallup.com/poll/512828/palestinians-lack-faith-biden-two-state-solution.aspx . Maar dat is toch wel iets anders dan de opstelling van Netanyahu, die al jaren een verklaard tegenstander van een Palestijnse staat is. Sinds 7 oktober weet hij op dit punt bovendien een ruime meerderheid van zijn burgers achter zich, hoe impopulair hij verder ook is. Geen terreurstaat naast ons, is de onderliggende gedachte.
Donderdag-vrijdag-zaterdag. Donderdag 18 januari zei Netanyahu op een persconferentie dat Israël veiligheidscontrole moet hebben over het hele gebied ten westen van de rivier de Jordaan; ,,dit is een noodzakelijke voorwaarde en die is in strijd met [Palestijnse] soevereiniteit”. Vrijdag 19 januari belde Biden voor het eerst in een maand weer met Netanyahu. Biden zei dat hij met Netanyahu over mogelijke oplossingen had gesproken, en suggereerde een gedemilitariseerde staat als zo'n oplossing. ,,Ik denk dat we in staat zullen zijn iets uit te werken”. Netanyahu’s bureau liet daarop weten dat de premier in het gesprek met Biden zijn standpunt van donderdag had herhaald.
Ik schreef: ik ben benieuwd. Dit is natuurlijk Netanyahu. Maar zijn verzet tegen een Palestijnse staat wordt in Israëlische politieke kringen breed gedeeld. Ik voorspel dat de tweestatenoplossing teruggaat de la in zodra ooit de Gaza-oorlog voorbij is.